این یک وضعیت فیزیکی یا فیزیولوژیکی است که رشد یا جوانه زنی را حتی در حضور شرایط مطلوب، تعلیق کرده و یا مانع می شود.

می توان دو نوع اصلی از خواب تعریف کرد:

Endodormancy: دوره ای از سکون ناشی از شرایط یا عوامل داخلی خود گیاه یا اورگان. (به عنوان مثال استراحت زمستانی)

Ectodormancy: (همچنین Ecodormancy یا میان آسایی) (اگزوژن یا خواب خارجی) دوره ای از سکون که مستقیما از شرایط نامطلوب ایجاد می شود، و تنها تا زمانی که گیاه بر آن غلبه کند طول می کشد.

عوامل موثر در خواب عبارتند از :

دوره نوری (طول روز)

القای محیط زیست

دمای پایین و دمای سرد موثر در مناطق سردتر

داغی و خشکسالی در مناطق گرم تر

هورمون های گیاهی

مکان جوانه و جوانه های متفاوت

محیط زیست

مواد شیمیایی شکننده خواب

خواب گیاه در مناطق معتدل (استراحت زمستانی) معمولا طی دوره های سردتر، وقتی برگ های گیاه می ریزند یا رشد بالایی گیاه افت می کند و بذرها، پیاز جوانه ها یا غده ها نبود رشد یا گلدهی را نشان می دهند اتفاق می افتد. این یک استراتژی بقا است که گونه های اقلیم معتدل به طور کلی باید از شرایط نامناسب زمستان جان سالم به در برند.

گیاهان در مناطق گرمسیری به خصوص طی دوره های طولانی گرما و خشکی به خواب می روند (فصل خشک را ببینید).

خواب بذر حالتی از جوانه زنی مهارشده دانه های است که جوانه زنی را تعلیق یا متوقف می کند، حتی در حضور شرایط مساعد برای جوانه زنی. شکستن خواب بذر به رطوبت، گاهی دماهای سرد و یا سایش پوشش بذر نیاز دارد (تیغ زنی را ببینید)

طی خواب بسیاری از گیاهان آب کمتر، دماهای سردتر نیاز دارند و کوددهی باید متوقف شود (به زمستان گذران نگاه کنید). بنابراین خواب زمان خوبی برای پیوند یا هرس برخی گونه ها است. (مانند درختان)

استراحت زمستانی

 دوره سکونی است که در گیاه به طور طبیعی از پاییز تا بهار رشد خود را متوقف می کند. اعتقاد بر این است که استراحت زمستانی یک استراتژی بقا است که گونه های اقلیم معتدل برای زنده ماندن در زمستان دارند.

در مناطق معتدل دماهای پاییزی رفته رفته افت می کنند و روزها کوتاه تر می شوند، گیاه کم کم به خواب زمستانی رفته، قندها برای ذخیره شدن در ریشه تبدیل به نشاسته می شوند و سلول ها دستخوش تغییراتی می شوند که به آن ها اجازه می دهد در برابر دماهای انجماد مقاومت کنند. اگر یک گیاه پتانسیل ژنتیکی برای انجام این کار را داشته باشد، وقتی خواب است می تواند زنده بماند. مقدار و شدت سرمایی که یک گیاه می تواند تحمل کند تابعی از ساختار ژنتیکی آن، نوع محیطی که گیاه قبل از خواب در آن قرار داشته، مقدار حفاظت محیطی گیاه و شدت زمستان است. نوع خواب گیاه نیز سرسختی گیاه را تحت تاثیر قرار می دهد؛ گیاهان وقتی وارد "استراحت" یا خواب واقعی می شوند بیشترین مقاومت را دارند.

گذران زمستان برای کاکتوس:

 تقریبا تمام کاکتوس ها به یک استراحت سرد و طولانی زمستانی با آبیاری خیلی محدود (در صورت نیاز) نیاز دارند تا گل دهند. به طور کلی پذیرفته شده است که گیاهانی که طی دوره استراحت زمستانی در دمای خیلی بالا نگهداری شوند یا به مقدار خیلی زیاد آبیاری شوند در آن سال غنچه نخواهند داد. بدون این دوره سرد زمستانی (0-10 درجه سانتیگراد) معمولا آن ها غنچه های زیادی نخواهند داشت. اهمیت یک استراحت سرد و طولانی زمستانی که در آن آب به طور کامل قطع می شود باید به شدت برای این گیاهان تاکید شود. این ها گیاهانی هستند که حتی با مقدار بسیار کم آب طی استراحت زمستانی در معرض خطر پوسیدگی قارچی می باشند. یک استراحت زمستانی طولانی کاکتوس ها را برای فصل رشد آماده می کند.

در طبیعت برخی گونه ها نمی توانند دماهای زیر 10 درجه سانتیگراد را تحمل کنند، برخی دیگر دماههای حدود 5 درجه را بیشتر دوست دارند و برخی ترجیح می دهند زیر پوشش برفی به خواب روند. گذران زمستان کاکتوس های مقاوم به سرما فرایندی است که باید بدون آب باشند تا زنده بمانند. آن ها چروک می شوند، داخل خاک فرو می روند، بنفش می شوند و مانند گیاهی که در اثر گرما مرده است بقیه دوره را می گذرانند. هرچه بدتر به نظر برسند، بهتر به خواب رفته اند. سپس در بهار، احساس می کنند که بازگشته اند و مجددا خوب به نظر می رسند.

در گلخانه، اغلب گونه ها دماهای شب خنک حدود 5 درجه سانتیگراد را دوست دارند، اگرچه چند درجه زیر صفر طی یک دوره خیلی کوتاه مشکلی ایجاد نمی کند. اما توصیه نمی شود که کاکتوس ها را برای دوره های طولانی زیر صفر نگه دارید چون می تواند به آن ها آسیب بزند. به طورکلی در یک گلخانه گرم، با توجه به اقلیمی که در آن زندگی می کند، برای 5 تا 6 ماه بین به مرور آبدهی کم می شود (مهر تا فروردین) و بینآذر تا بهمن هیج آبی داده نمی شود. دو عامل مهم دیگر برای اطمینان از سلامت گیاه طی گذران زمستان قرار گرفتن در معرض آفتاب و تهویه خیلی خوب است.

گذران زمستان برای سایر ساکولنت ها

 بر خلاف کاکتوسها، بسیاری از خانواده های ساکولنت ها مثل آئونیوم ها و کراسولا ها و ... با خنک شدن دما و کوتاه شدن روزها شروع به رشد می کنند. این گیاهان معمولا دو دوره رشد در طول سال دارند . یکی از ابتدای پاییز تا اوایل زمستان و دوم از اوایل بهار تا اوایل تابستان . به عبارتی در اوج فصل سرما و اوج فصل گرما از استراحت کرده و با خنک یا گرم تر شدن دما شروع به رشد می کنند.

کونوفیتیوم 

این نوع رشد و استراحت در برخی گونه ها مانند لیتوپسها و کونوفیتیوم ها بدون توجه به دمای هوا بوده و با کوتاه شدن و یا بلند شدن روز ها چرخه رشد و استراحت اتفاق می افتد. در مورد ساکولنت ها توصیه می شود اطلاعات مربوط به خانواده و گونه، فصل رشد و استراحت و مقاومت به گرما و سرما به طور جدا گانه بررسی و مطالعه گردد.

در این وبسایت در مورد برخی گونه ها و واریته ها پست های آموزشی قرار داده شده و به مرور این اطلاعات تکمیل می گردد.

برای مطالعه این اطلاعات می توانید به منوی معرفی، پرورش و نگهداری گیاهان به صورت مجزا وارد شوید و اطلاعات را ببینید.

بخشی از مطالب: ترجمه شده از سایت کاکتوس آرت بیز توسط محبوبه آرچین و نیز تجربیات شخصی میلاد شیرعلی پور